Udalek erabakiko dute euskararen barne eta kanpoko erabilera nola antolatu, beren errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuta
GASTEIZ, 19 (EUROPA PRESS)
Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) toki erakundeetan hizkuntza ofizialen erabilera instituzional eta administratiboa normalizatzeko dekretua onartu du astearte honetan Eusko Jaurlaritzako gobernu bilerak. Legealdi honetan onartu den Udal eskumenen klausula unibertsalaren ondoriozko jardueren, zerbitzuen edo prestazioen egikaritzea arautzeko dekretuarekin batera, 2016tik indarrean dagoen Euskadiko Toki Erakundeei buruzko Legea garatu eta osatuko du arau berriak.
Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak gobernu bileraren ondoren egindako prentsa agerraldian azaldu duenez, arau berriaren xede nagusia da euskararen erabilera bultzatzea udalerrietan -eta udalerrietatik-, lan hizkuntza eta biztanleei zerbitzua eskaintzeko hizkuntza bilaka dadin tokiko mailan ere, gaztelaniarekin batera.
Zazpi kapitulutan banaturiko 59 artikulu, bost xedapen gehigarri, xedapen iragankor bat eta bi azken xedapen biltzen ditu dekretu berriak. Xedea da euskararen eta gazteleraren ahozko zein idatzizko erabilera arautzea udal, toki erakunde eta beren mendeko erakunde eta sozietate guztietan, bai eta udal zerbitzuren bat eskaintzeko kontratatutako edo esleitutako enpresetan ere.
Zupiriaren esanetan, arau berriak udal autonomia osoa aitortu eta berresten du, udalek erabakiko baitute, beren errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuta, euskararen barne eta kanpoko erabilera nola antolatuko duten.
Dekretuaren bitartez, toki erakunde guztientzat arau bakar eta komuna zuen faseari amaiera ematen zaio (Euskararen erabilera normalizatzeko oinarrizko 10/82 Legea). Horren ordez, "aro berria" irekiko da, non toki erakunde bakoitzak barne jardueran eta kanpoko harremanetan erabiliko duen hizkuntza "era askean eta indibidualki" erabakiko duen. Hori guztia herritarrek udal erakundearekiko harremanetan hizkuntza aukeratzeko duten eskubidea bermatuz beti, inolako diskriminaziorik gabe, eta, ondorioz, horretarako beharrezkoak diren neurri guztiak hartuz (1. eta 15. artikuluak, besteak beste).
Honela, 11. artikuluak dioen bezala, Euskadiko toki erakunde bakoitzak bi hizkuntza ofizialak ahoz zein idatziz erabiltzeko irizpideak eta jarraibideak erabaki, adostu eta azaldu beharko ditu (ordenantza, erregelamendu edo kudeaketa plan baten bitartez).
Erabilera hori ondoko arloei dagokienez arautu beharko da: udal gobernuko eta udal zerbitzuetako organoen barne funtzionamendua; beren harremana biztanleriarekin eta beste erakunde guztiekin; estandarizatuko dokumentuen hizkuntza formatua; ekitaldi publiko eta argitalpenak; udal eraikin eta instalazioetako errotulazioa eta hizkuntza paisaia; itzulpen eta interpretazioaren erabilera; administrazio kontratazioa; eta iragarki, publizitate eta komunikazio kanpainak.
LAN HIZKUNTZA
Bestalde, dekretu berriaren lehentasunezko helburuetako bat, 1., 9., 13. eta 20. artikuletan islatzen den moduan, euskara normaltasunez eta orokorrean erabiliko den lan hizkuntza bilakatzea eta udalerriaren funtzionamendua euskaraz ahalbidetzea da. Horretarako, beren barne jardueretan euskararen erabilera hazkorra pixkanaka ahalbidetuko duten erabakiak hartu beharko dituzte toki erakundeek.
Horregatik, udalak horrela erabakitzen badu, euskara lan hizkuntza izenda dezake derrigorrezko hizkuntza eskakizuna ezarria duten lanpostuetarako. Era berean, langile publikoen eta hautetsien ahozko eta idatzizko gaikuntza bermatzeko beharra izango dute toki erakundeek, prestakuntzaren bitartez.
Xedea da itzulpenen eta interpretazioen erabilera arrazional bat egitea toki erakundeetan (21. artikulua), dokumentuen euskaratzea saihestea beren errealitate soziolinguistikoaren ondorioz langileek euskara erabiltzen duten udaletan, gaztelera laneko hizkuntza duten beste eremu soziolinguistiko batzuetan egiten den bezala (eta lan hori balioduna da erabat).
Helburu horretarako, dekretuak erakundeen arteko harremanetan euskararen erabilera sustatu nahi du (40. artikulua). Honela, dekretua onartzen denetik aurrera bere harremanetan euskara erabiltzea erabaki duen udal batek beste erakunderen batera igortzen dituen dokumentu eta kopiak hizkuntza horretan igorri beharko ditu.
EGOKITZAPEN DIGITALA
Halaber, udal bakoitzak hartzen duen erabakiarekiko egokitzapena mailakatua izango da, baina dekretua onartzen denetik aurrera, Euskadiko udal guztiek beharrezko neurriak hartu beharko dituzte beren ofimatika materiala euskaraz ere eskuragarri egon dadin (22. eta 23. artikuluak).
Honela, tokiko sektore publikoak erabiliko duen softwareak eta hardwareak, aplikazioek, Internet eta intranet sareek eta webguneak euskaraz ere egon beharko dute eskuragarri; gainera, web orriek euskarazko bertsioa lehenetsi beharko du.
Gauza bera dio dekretu berriak gailu automatikoetan grabaturiko mezu, telefono bidezko informazio zerbitzu, bozgorailu, megafonia eta antzeko guztiei dagokienez, eta euskarazko mezua izango da lehena (25. artikulua).
Gainera, "euskararen sustapenaren arloan udalek dituzten eskumenak aitortzeko bultzada ematen du" onarturiko dekretuak, eta horren ondorioz, udalek egoki deritzeten laguntza, diru laguntza edo zerga salbuespen guztiak onartzeko aukera izango dute euskararen erabilera eta hedatzea bultzatzeko xedearekin (58. artikulua). Aurrerantzean, udalek hizkuntza plangintzarako tresnak izan beharko dituzte, une bakoitzean egokienak diren neurriak, aldizkakotasuna eta emaitzen ebaluazioa ezartzeko.
TOPONIMIA
Dekretuaren bosgarren kapituluak udal toponimia eta bide eta zerbitzuen seinaleztapena arautzen ditu. Eremu horretan, botere publiko ezberdinen eta Euskaltzaindiaren eskumenek eta ardurek eragiten dute.
EAEko antolamenduaren baitan toponimiaren gaia lantzen duen lege izaerako xedapen bakarra Euskararen Erabilpena Normalizatzeko Legea da. Arau horrek adierazten du lurraldeen, udalerrien, biztanleria erakundeen, istripu geografikoen, hiri bideen eta, oro har, EAEko toponimoen nomenklatura ofiziala Jaurlaritzak, aldundiek edo udalek ezarriko dutela, bakoitzak bere eskumenen esparruan.
Dekretu berriak aldundien eta udalen eskumen diren toponimoak zehazteko eta aldatzeko prozeduraren oinarrizko arauak zehazten ditu, bai eta Eusko Jaurlaritzaren eskumeneko toponimoak onartu eta ofizial egiteko prozedura oso bat ere.
Era berean, EAEko Izendegi Geografiko Ofiziala sortzen du, Kultura eta Hizkuntza Politika Sailari atxikitako erregistro publiko gisa, eta bertan inskribatuko dira EAEko toponimo ofizialak. Dekretuak dioenez, izen ofizialen inguruko gatazkaren bat sortuko balitz toki erakundeen eta Jaurlaritzaren artean, Lakuako Gobernuak ebatzi beharko du gaia Euskaltzaindiaren irizpena jaso ondoren.
